Stal nierdzewna (zwana także INOX lub nierdzewka) – zaliczana jest do grupy stali o specjalnych właściwościach fizykochemicznych, a mianowicie do stali odpornych na korozje ze strony np.: czynników atmosferycznych (korozja gazowa), rozcieńczonych kwasów, roztworów alkalicznych (korozja w cieczach). Nierdzewność uzyskuje się poprzez wprowadzenie do stali odpowiednich dodatków stopowych. W przypadku stali chromowej nierdzewnej jest to chrom (Cr). Należy jeszcze nadmienić, że stal staje się nierdzewną, gdy zawiera więcej jak 13%Cr. Ma to ścisły związek ze skokową zmianą potencjału elektrochemicznego zawartość chromu w stali (pomiędzy 12%Cr a 14%Cr). Stale nierdzewne podlegają obróbce cieplnej (hartowanie, odpuszczanie).
Historia
W drugiej połowie XIX wieku odkryto we Francji, że mieszanka żelaza i chromu chroni stal przed działaniem kwaśnych substancji. Stal nierdzewna została opatentowana w 1912 r. przez niemieckich inżynierów Kruppa. Patent dotyczył stali austenitycznej. Nazwy stal nierdzewna jako pierwszy użył angielski inżynier Harry Brearley. Pracował dla przemysłu zbrojeniowego w laboratoriach Brown Firth w Sheffield. W 1913 roku użył nazwy stal nierdzewna wobec swojego wynalazku mieszanki żelaza, węgla oraz chromu. Brearley poddał swój wynalazek działaniom octu oraz soku z cytryny i odkrył, że jego stal nie rdzewieje. Anglikowi udało się przekonać do nowego wynalazku producenta noży R. F. Mosleya. Początkowo stal nierdzewna używana była tylko do wyrobu sztućców. W 1924 r. w Wielkiej Brytanii została opatentowana stal wg normy AISI 304 zawierająca 18% chromu i 8% niklu.
Powody używania
Główne powody używania stali nierdzewnej:
– odporność na korozje,
– możliwość stosowania w agresywnym środowisku,
– odporność na wysokie temperatury (ma to związek z wysoką zawartością Cr),
– lśniący połysk,
– ekologiczność,
Użycie
Stali nierdzewnych używa się na zbiorniki na wyroby z ropy naftowej, zbiorniki i cysterny mleczarskie, niecki basenów pływackich, kolumny rektyfikacyjne, instalacje w przemyśle koksowniczym, łopatki turbin parowych, armaturę przemysłową i domową, narzędzia chirurgiczne, sztućce, naczynia i garnki, instalacje w przemyśle spożywczym, takielunek i okucia żeglarskie, wytrzymałe konstrukcje stalowe, części silnikowe w samolotach i rakietach, windy, chłodnie, klimatyzatory, piece żaroodporne, balustrady ozdobne, do wyrobu sztućców, itp. Normy HACCP wymagają, by używać stali nierdzewnej w kontakcie z żywnością.
Normy
Stal nierdzewną w Polsce oznacza się według 5 najważniejszych norm:
– Polska Norma PN,
– Europejska Norma EN 10088,
– Amerykańska Norma AISI,
– Rosyjska Norma GOST,
– Niemiecka Norma DIN.
Rodzaje
Wyróżnia się 4 główne rodzaje stali nierdzewnych:
stal ferrytyczna, dzieli się na gatunki: 1.4000, 1.4003, 1.4016, 1.4510
stal martenzytyczna, dzieli się na gatunki: 1.4006, 1.4021, 1.4028, 1.4031, 1.4034, 1.4057, 1.4122
stal austenityczna, dzieli się na gatunki: 1.4301, 1.4305, 1.4306, 1.4307, 1.4310, 1.4401, 1.4404, 1.4435, 1.4436, 1.4438, 1.4439, 1.4529, 1.4539, 1.4541, 1.4547, 1.4550, 1.4571
stal ferrytyczno-austenityczna duplex. dzieli się na gatunki: 1.4362, 1.4410, 1.4460, 1.4462
